In vechtspellen gaan spelers het gevecht aan met een of meerdere tegenstanders, gestuurd door de computer of door andere spelers. Vechtspellen bevatten meestal handgevechten, waarbij spelers en tegenstanders slaan, blokkeren, werpen en trappen, of combo's van verschillende moves of speciale moves uitvoeren. In vechtspellen heb je meestal de keuze uit meerdere personages en die keuze is bepalend voor de vechtstijl van de speler. Een personage met een achtergrond in karate vecht en beweegt anders dan een personage met een achtergrond in worstelen of boksen. Naast de vechtstijlen zijn ook snelheid, kracht en springvermogen zeer verschillend. Elk gevecht is meestal een strijd tussen stijlen.

Moderne vechtspellen kunnen in 2D, 3D of allebei zijn. De omgevingen van vechtspellen zorgen ervoor dat het gevecht op een specifieke plek plaatsvindt, en bevatten soms elementen die de vechters kunnen benutten. Denk bijvoorbeeld aan platforms voor hogere sprongen of flessen of andere voorwerpen die ze kunnen oprapen en gooien.

Er zijn verschillende formats voor vechtspellen. De standaardversie is één tegen één is de standaard, maar er is ook steeds meer aandacht voor arenagevechten. In arenagevechten nemen meerdere personages het tegelijk tegen elkaar op in volgepakte arena's. Ze zijn chaotischer en je kunt op meer manieren winnen, bijvoorbeeld door andere spelers van de kaart te stoten.

Gevechten zijn gestructureerd, net zoals in bokswedstrijden of martialartstoernooien. De strijders proberen hun tegenstanders te verslaan om het volgende gevecht te halen. Spelers hebben meestal een gezondheidsmeter die afneemt wanneer ze geraakt worden. Als zo'n meter helemaal leeg is, hebben ze de ronde verloren. Veel vechtspellen bestaan uit ronden, waardoor spelers meerdere kansen hebben om te winnen. In een wedstrijd van drie ronden kan een speler bijvoorbeeld de eerste ronde verliezen en de volgende twee winnen om de algehele wedstrijd te winnen.

Vechtspellen hebben basisbewegingen ('moves') zoals trappen, stompen, blokken en worpen die aan elkaar gekoppeld kunnen worden. Dit is een vaardigheid of speciale move genaamd een 'combo', die in dit genre net zo belangrijk is geworden als de basismoves. Combo's zijn de eerste stap omhoog na het leren van de basisvaardigheden. Er is dus voortgang op basis van vaardigheid, die bepaald wordt door je timing in het drukken op de knoppen om te blijven aanvallen.

Daarbij worden speciale moves vaak in vechtspellen gebruikt om een tegenstander aanzienlijk te verzwakken of zelfs te verslaan, of om het tij van een verliezend gevecht te keren. Voor veel speciale moves is een power-up nodig, meestal in de vorm van een meter die tijdens het vechten wordt gevuld. Daarna gebruik je meestal een specifieke combinatie van moves en knoppen voor de speciale move tot de meter weer leeg is. Een speciale move is zo bijzonder krachtig, maar kan de aanvaller ook kwetsbaar maken.

Bijna alle vechtspellen zijn gemakkelijk te leren en moeilijk onder de knie te krijgen. Elke set heeft basismoves die elke speler kan uitvoeren. Zo kunnen spelers ongeacht hun vaardigheidsniveau slaan en trappen. Wanneer ze dat zomaar zonder skills of timing doen, wordt dat 'button bashing' genoemd. Dit wordt soms als een scheldwoord gebruikt tegen nieuwere spelers die dat iets te vaak doen.

Voor verdediging is timing essentieel, omdat je op het juiste moment op een aanval moet reageren.

Door combo's en speciale moves te leren, maak je het spel voor iedereen interessanter en gevarieerder. Ze zijn moeilijker te doen en voor sommige moves moet je timing echt heel nauwkeurig zijn.

Sommige vechtspellen hebben zeer competitieve spelers die weten hoe de spelengine zelf van invloed kan zijn op het spel. Ze timen hun aanvallen volgens de animatiedata van het spel. Er bestaan websites vol met diagrammen van de framegegevens voor animaties van veel vechtspellen. Ze zijn zeer moeilijk onder de knie te krijgen, maar het zijn geavanceerde skills waar je je niet al te druk om hoeft te maken.

Ja. Hoewel vechtspellen gebaseerd zijn op arcadekasten met joysticks en knoppen, kunnen ze ook met het toetsenbord worden gespeeld. De meeste spellen zijn niet speciaal voor het toetsenbord ontworpen, dus je zult de besturing moeten aanpassen op je eigen stijl en vaardigheden, maar het toetsenbord is een prima manier om vechtspellen te spelen.

Ja. De meeste vechtspellen zijn ontworpen met een controller als beste besturingsmethode. Een joypad, met meerdere knoppen, sticks en een navigatiepad, lijkt op de arcadekasten waar vechtspellen oorspronkelijk voor gemaakt werden. Die zijn ideaal voor het uitvoeren van combo's en speciale moves.

Er zijn ook specifieke controllers die zijn uitgebracht voor vechtspellen. Je kunt vechtsticks of arcadesticks kopen die lijken op die uit arcadekasten, met een joystick en verschillende grote knoppen. Bijna elke professionele speler van vechtspellen zal die gebruiken.

Ja. Hoewel vechtspellen hun oorsprong hebben in de arcades en er ook evenementen bestaan waarin spelers in het echt bij elkaar komen om te spelen, speel je in de meeste vechtspellen online tegen andere spelers. Dit kunnen snelle gevechten zijn waarbij er niets op het spel staat, maar ook toernooien met oplopende niveaus die je voortgang bijhouden.

Online spelen is zelfs een belangrijk onderdeel van deze spellen, waarvoor ze een betrouwbare netcode nodig hebben. Dit is de onderliggende methode die twee of meer spelers met het spel verbindt. Zoals gezegd is timing essentieel in vechtspellen, dus de netcode moet de timing van elke speler zo nauwkeurig mogelijk weergeven.

Power-ups en skills (vaardigheden) zijn integraal in bijna alle vechtspellen. Ze hebben meerdere toepassingen. Kleinere power-ups kunnen gebruikt worden om een tegenstander af te weren, of als snelle opvolgactie om een terugtrekkende vechter te verwonden. Andere power-ups zijn bedoeld om tegenstanders te overrompelen met een hele serie moves om ze te verzwakken of zelfs helemaal te verslaan. Wat voor vorm ze ook aannemen, ze zijn een essentieel om te leren en kunnen vaak worden gebruikt om terug te komen van een praktisch gegarandeerde nederlaag.